Bài Chi Chi Chành Chành
Nguyễn Văn Tố nhận định rằng bài “Chi chi chành chành” gắn với sự kiện đau thương năm 1885, còn Nguyễn Văn Huyên cho rằng bài này là lời dự kiến tương lai An Nam sau khoản thời gian triều Lê sụp đổ.
Bạn đang xem: Bài chi chi chành chành
 |
Trong cuốn Trò đùa của trẻ nhỏ ở Bắc kỳ của Ngô Quý Sơn, chào làng lần đầu bằng tiếng Pháp năm 1943, ngoài nội dung chính là cung cung cấp những tứ liệu quý về những trò đùa của trẻ em Bắc Bộ, còn có một số nội dung bài viết có liên quan của những nhà nghiên cứu nổi tiếng.
Đáng để ý là 2 nội dung bài viết của 2 học trả Nguyễn Văn Tố cùng Nguyễn Văn Huyên cùng đưa ra lời giải về những khúc xung quanh của định kỳ sử khuất phía sau bài Chi bỏ ra chành chành - một bài đồng dao hay hát kèm một trò đùa ú tim thông dụng ở đồng bởi châu thổ Bắc Kỳ.
Cuộc trốn chạy của vua Hàm Nghi
Trong bài Về các bài đồng dao và các trò đùa của trẻ nhỏ An Nam, học mang Nguyễn Văn Tố cho biết thêm bài Chi chi chành chành có tương đối nhiều dị bản khác nhau, nhưng không người nào ông thân quen dịch được nó sang trọng tiếng Pháp hoặc phân tích và lý giải được bởi tiếng An Nam.
Trong tuyển chọn tập Chansons et jeux d’ enfants annamites (Trẻ bé hát, trẻ em chơi, xuất phiên bản lần máy nhất, năm 1935) học đưa Nguyễn Văn Vĩnh gồm chép lại bài bác Chi bỏ ra chành chành tuy vậy đây vẫn chưa là văn bạn dạng gốc bài bác của đồng dao.
Từ nội dung của phiên bản gốc, Nguyễn Văn Tố đã giải nghĩa và nhận định rằng bài đồng dao tương quan đến một sự kiện lịch sử, chính là cuộc trốn chạy của vua Hàm Nghi trong thời điểm tháng 7 năm 1885. Vắt thể:
Chu tri rành rành, nghĩa của chính nó là cửa hàng chúng tôi ngồi quây tròn tại đây và hiểu rõ rằng;
Cái đanh thổi lửa: chiếc đanh khơi lên ngọn lửa (ám chỉ các sự khiếu nại báo trước sự việc bi thương);
Con con ngữa đứt cương: bé ngựa không còn cương nữa (người dân đã hết vua, tức trường đoản cú Đức, 1848-1883);
Ba vương vãi lập đế: tía vị vua (lần lượt kế tiếp nhau) đăng vương (Dục Đức, Hiệp Hòa với Kiến Phúc);
Chấp chế thượng hạ: những quan lại và thủ công yêu cầu;
Ba chạ đi tìm: ba làng (Thanh Lạng, Thanh Cộc với Tha Mặc) phải đi tìm kiếm nhà vua (tức vua Hàm Nghi);
Ú tim, ập!: Ngươi hãy mau trốn đi không tôi đóng cửa lại (bắt Hàm Nghi).
Từ vấn đề giải nghĩa trên, Nguyễn Văn Tố cho rằng “không phải bài xích đồng dao nào thì cũng mang cùng quý giá thi ca, tuy vậy tất thảy rất nhiều cung cấp công dụng lịch sử vĩ đại và ở kia ta tìm được tiếng vọng của cuộc sống ở xứ An phái nam qua một số trong những cách thể hiện long trọng nhất. Bọn chúng phản chiếu ánh mắt kỳ kỳ lạ về các khát vọng của dân tộc…”.
 |
| Sách Trò nghịch của trẻ nhỏ ở Bắc kỳ. Ảnh: MC. |
Lời tiên tri về sau này xứ An Nam lúc triều Lê sụp đổ
Trong bài Ghi chú về một bài xích đồng dao của con trẻ em An Nam, học đưa Nguyễn Văn Huyên cho rằng bài Chi đưa ra chành chành gồm 6 câu 4 tiếng, khởi đầu bằng Chi đưa ra chành chành và xong xuôi là Ú tim ù ập.
Bên cạnh đó, ông cũng chuyển ra suy xét và cách phân tích và lý giải riêng về câu chữ của bài Chi bỏ ra chành chành. Ông viết: “Đồng nghiệp của chúng tôi, ông Nguyễn Văn Tố, sẽ diễn giải rằng bài xích đồng dao này còn có liên quan tiền đến các sự kiện bi thiết xảy ra năm 1885, sau khoản thời gian vua trường đoản cú Đức qua đời (1883), và theo hầu hết gì xã hội thuở thơ ấu của tôi vẫn tin thì nó còn là một lời tiên tri xưa dự đoán tương lai xứ An Nam khi triều Lê sụp đổ”.
Tiếp đó, Nguyễn Văn Huyên đã giới thiệu cách giải thích mà bản thân từng được nghe, vắt thể:
Chi đưa ra chành chành. đưa ra = cành cây; chành = chánh / ngành / cành. Câu thơ này đưa ra ý tưởng về sự biến đổi, tương lai, lý do - hệ quả.
Cái đanh thổi lửa: dòng đanh = chiếc đinh; thổi lửa = nhóm lửa. Câu thơ này ám chỉ que diêm làm bật ra lửa, xác định “sức táo bạo phương Tây” vốn vẫn được nghe biết ở An nam vào thời điểm cuối thế kỷ 18.
Con ngựa chết trương: ngựa là bé vật hình tượng năm Ngọ, chết trương = bị tiêu diệt mà xác bị bỏ mặc cho cho lúc trương lên. Câu thơ này ám chỉ tử vong của vua Lê Hiển Tông (Cảnh Hưng), bạn băng hà vào trong ngày Mậu Ngọ (ngày trang bị 17), mon 7 năm Bính Ngọ (1786) sau 47 năm trị vì. Vua bỏ mạng trong bối cảnh hoang mang lo lắng chung, khi ghê thành bị các toán quân Tây Sơn chỉ chiếm đóng, đánh dấu sự khởi đầu cho quy trình sụp đổ trong phòng Lê (1788).
Ba phương ngụ đế: bố phương = bố vùng; ngụ = ở trợ thì thời; đế = vua. Câu thơ này xác định tình hình chủ yếu trị An Nam sau khoản thời gian triều Lê sụp đổ. Bố người xưng đế đúng theo pháp ở ba vùng đất nước: Nguyễn Văn Huệ (Quang Trung) ngơi nghỉ miền Bắc, cùng với thủ phủ để ở Thăng Long (hay Bắc Thành) và Phú Xuân; Nguyễn Văn Nhạc ngơi nghỉ miền Trung, cùng với thủ phủ đặt ở Quy Nhơn (Đồ Bàn/Chà Bàn/Vijaya); Nguyễn Ánh (vua Gia Long trong tương lai) mang vương miện của chúa Nguyễn ở khu vực miền nam (Ngay từ thời điểm năm 1789 ông đã đưa lại được Gia Định, tức nam giới Kỳ ngày nay).
Cấp kế thượng hải: cung cấp = ban cho, cung cấp, cấp tốc chóng, cung cấp bách; kế - mưu mẹo, phương tiện, hỗ trợ; thượng hải = hải dương phía trên, chỉ các nước phương Tây mà ta chỉ hoàn toàn có thể đến được nếu băng qua biển lớn. Câu thơ này tương tác đến chuyến du hành của hoàng tử Cảnh, nam nhi Nguyễn Ánh, tín đồ mà vào khoảng thời gian 1789 đã cùng giáo sĩ Adran mang lại Pháp yêu ước viện trợ.
Ú tim ù ập: Ú tim: cách diễn đạt này được dùng để làm chỉ hành động đi trốn hoặc bịt mắt lại; ù ập = bắt kịp, đuổi kịp. Câu thơ cuối ám chỉ các sự kiện xẩy ra sau cái chết của Gia Long, các sĩ quan tương tự như lính thủy Pháp, những người từng giúp vị vua này lập cần triều đại. Vô tình tuyệt hữu ý, các thế hệ trẻ thông liền các ráng hệ thời Nguyễn Ánh đã phát triển thành đây thành trò chơi trốn tìm: fan An Nam gọi mời phản ứng của tín đồ Pháp bởi các bề ngoài khủng ba tôn giáo. Kẻ mặc dù không muốn đã và đang mất vương triều; fan dẫu không chủ kiến lại giành được quyền bính. Cho tới tận phút cuối, toàn bộ vẫn nghịch trốn tìm với nhau.
Xem thêm: Lịch Vạn Niên - Tử Vi Hàng Ngày
Trong sách, Nguyễn Văn Huyên cho biết thêm ông chỉ dẫn những lý giải này dễ dàng chỉ là có ý noi gương tiền bối Nguyễn Văn Tố, góp thêm phần vào việc tìm hiểu trong số những nét đặc trưng của kho tàng văn hóa truyền thống dân gian cổ điển của dân tộc ta, vốn trải qua biết bao tai ương thăng trầm vẫn luôn kiếm tra cứu qua những lời tiên tri như một sự biện minh và an ủi qua các biến cố to con của đời sống quốc gia.
